ጥቂት ምክር ለኳስ ጨዋታ ተመልካቾች

ጥቂት ምክር ለኳስ ጨዋታ ተመልካቾች
1. ኳስ እየተመለከትክ ወይም በኳስ ምክኒያት እንቅልፍህን አጥተህ ሰላት እንዳታሳልፍ!! ልብህ በህይወት ካለ ደወል እየተደወለ ነው፡፡ ስማ!!
فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضَاعُوا الصَّلَاةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَوَاتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا
((ከእነርሱም (ከነቢያቱ) በኋላ ሰላትን ያጓደሉ፣ ከንቱ ፍላጎቶችንም የተከተሉ፣ መጥፎ ምትኮች ተተኩ! የጀሀነምንም ሸለቆ በእርግጥም ያገኛሉ!!)) (መርየም፡ 59) አስተውል! አይደለም ስንት አላስፈላጊ ኮተት አጭቆ በያዘው እግር ኳስ ምክኒያት ይቅርና አንድ ሰው በተራዊሕ ሰላት ምክኒያት ማምሸቱ የፈጅር ሰላትን በወቅቱ እንዳይሰግድ የሚያደርገው ከሆነ ተራዊሕ ሰላት መስገዱም አይፈቀድለትም፡፡ በኳስ ምክኒያት እያመሹ የፈጅር ሰላትን ማሳለፉስ ይቻል ይሆን? ብይኑን ለራስህ ትቼዋለሁ፡፡ እስኪ ህሊናህን አዳምጠው፡፡
2. ለኳስ ብለህ የወላጆችን ሐቅ አትጣስ! ቁርኣኑ “ ‘ኦፍ’ አትበሏቸው” ይላል ዛሬ ግን በጋጠ-ወጥ ልጃቸው ሰዐት እላፊ በራቸው ይደበደባል፣ ጎል ገባ ተብሎ ይጮህባቸዋል፡፡ የሚደግፈው ቡድን “ተሸነፈ” ብሎ እየተበሳጨ ይገባባቸዋል፡፡ ካሁን ካሁን ምን አግኝቶት ይሆን እያሉ በስጋት ይጨርሳቸዋል፡፡ … ኧረ ስንቱ! ጌታችን አላህ እንዲህ ይላል፡-
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا (23) وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا (24)
((ጌታህም (እንዲህ ሲል) አዘዘ፡- “እርሱን እንጂ ሌላን አትገዙ፡፡ በወላጆቻችሁም መልካምን ስሩ፡፡ በአንተ ዘንድ ሆነው አንዳቸው ወይም ሁለታቸው እርጅናን ቢደርሱ “ኦፍ” አትበላቸው፡፡ አትገላምጣቸውም፡፡ ለእነርሱም መልካምን ቃል ተናገራቸው፡፡)) (አልኢስራእ፡ 23-24) ለመሆኑ ልባችን በህይወት አለ? ቁርኣን ሲነበብ የሚደነግጥ ይኖር ይሆን?
3. መሰረታዊ የእምነትህን ድንጋጌዎች ሳትለይ ነጋ ጠባ ኳስ ላይ የምታፈጥ ከሆነ አትጠራጠር ኪሳራ ላይ ነው ያለኸው!! እርግጥ ነው ሸሪዐችን ሐላል በሆኑ ነገር እራስን ዘና ማድረግን አይከለክልም፡፡ ነገር ግን ሐላል በሆነ ነገር ከዋጂብ መዘናጋትን አይፈቅድም፡፡ የእምነቱ ምሰሶ የሆነውን ተውሒድና ከአደጋው ሁሉ የከፋውን የሺርክ አደጋ በቅጡ ሳይለይ፣ ሰለሰላት፣ ሰለፆም፣… ስለሌሎችም መሰረታዊ የዲኑ ክፍሎች እዚህ ግባ የሚባል እውቀት የሌለው ሰው በኳስ ላይ ጊዜውን እንዲያጠፋ የሚፈቅድለት እምነቱ ይቅርና የትኛው ህሊና ነው?! ይሄ ችላ ካላሉት በቀር ብዙም ማሰብ አይጠይቅም፡፡ ማንም የሚደርስበት ግልፅ የሆነ ስሌት ነውና፡፡ “ነገ ከመመርመራችሁ በፊት ዛሬ እራሳችሁን መርምሩ” ይላል ዑመር ኢብኑልኸጣብ፡፡ ከአላህ ፊት ስላጠፋሃው ጊዜ፣ ገንዘብና ወጣትነትህ እንደምትጠየቅ አትርሳ፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም እንዲህ ይላሉ፡-
))لاَ تَزُولُ قَدَمَا عَبْدٍ يوم القيامة حَتَّى يُسْأَلَ عَنْ خمس، عَنْ عُمْرِهِ فِيمَا أَفْنَاهُ؟ وعن شبابه فيما أبلاه؟ وَمَالِهِ مِنْ أَيْنَ اكْتَسَبَهُ؟ وَفِيمَا أَنْفَقَهُ؟ وماذا عمل فيما علم؟ ((
((የቂያማ እለት ከአምስት ነገሮች ሳይጠየቅ የአንድ ባሪያ እግሮች አይንቀሳቀሱም! እድሜውን በምን እንዳጠፋው፤ ወጣትነቱን በምን እንደጨረሰው፣ ገንዘቡን ከየት እንዳገኘው፤ እና በምን ላይ እንዳዋለው፤ በእውቀቱ ምን እንደሰራበት፤)) አልባኒ “ሰሒሕ ብለውታል፡፡ (አስ-ሰሒሐህ፡ 946)
4. ኳስ እመለከታለሁ ብለህ ከዐጅነቢ ሴቶች ላይ ጋር ተቀላቅለህ አትቀመጥ፣ ከአጅነቢም ላይ አታፍጥጥ!
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
((ለአማኞችም ንገራቸው፡- ዐይኖቻችሁን (ያልተገባ ነገር ከማየት) ይስበሩ፣ ብልቶቻቸውንም ይጠብቁ፣ ይህ ለነሱ የተሻለ ነው፡፡ አላህ በሚሰሩት ሁሉ ውስጥ አዋቂ ነው፡፡)) (አን-ኑር፡ 30) ውድድሩ የሴቶች እግር ኳስ ከሆነ ግን አትጠራጠር በሐራም እየተጨማለቅክ ነው!! ሀፍረተ-ገላቸውን ያልሸፈኑ ሰዎችን እየተከታተልክ ከሆነም ስሜትህ ልቦናህን ሸፍኖት ካልሆነ በስተቀር ሐቁ አይሰወርህም፡፡ ባይሆን እኔ የወንድምነት ሃላፊነቴን አድርሻለሁ! “አላህን ፍራ!!” ብያለሁ፡፡
5. ላንቃህ እስኪበጠስ አትጩህ! ድምፅህን ዝቅ አድርግ፡፡ ወከባ ቀንስ፡፡ ጎረቤት አትረብሽ! ሀያሉ ጌታ አላህ ምን እንደሚል ረጋ ብለህ አስተውል!
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ
((በአካሄድህም መካከለኛ ሁን፡፡ ከድምፅህም ዝቅ አድርግ፡፡ ከድምፆች ሁሉ አስቀያሚው የአህዮች ድምፅ ነውና!!)) (ሉቅማን፡ 19) የቤት ስራ ሰጥቼሃለሁ፡፡ በጮህክ ቁጥር የአህዮችን አስቀያሚ ድምፅ አስታውስ፡፡ ጯሂዎችን አላህ በምን እንደመሰላቸውም በህሊናህ ያዝ፡፡
6. ተረጋጋ!! የምትደግፈው ቡድን ስላሸነፈ አትንቀባረር፡፡ አትጎረር፡፡ ስርኣት አልባ አትሁን! ሀያ ምናምን ወጥምሾች ከሆነ ሜዳ ውስጥ አንዲት ቅሪላ ተከትለው ከመሯሯጣቸው ውጭ ይህን ያክል ጮቤ የሚያስረግጥ ምንም ነገር የለም፡፡
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ
((ጉንጭህንም (በኩራት) ከሰዎች አታዙር፡፡ በምድርም ላይ ተንበጥርረህ አትሂድ፡፡ አላህ ተንበጣራሪን ጉረኛን ሁሉ አይወድምና!!) (ሉቅማን፡ 18)
7. ከቡድንና ከጨዋታ ጋር በተያያዘ ለቀልድና ለተረብ እያልክ አትዋሽ!! ውሸት አስቀያሚ ነቀርሳ ነው!! ሰሚ ጆሮ ካለህ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም እንዲህ ይላሉ፡-
وَيْلٌ لِلَّذِي يُحَدِّثُ بِالْحَدِيثِ لِيُضْحِكَ بِهِ الْقَوْمَ فَيَكْذِبُ وَيْلٌ لَهُ وَيْلٌ لَهُ
((ሰዎችን ለማሳቅ ብሎ እየዋሸ ወሬን የሚያወራ ሰው ወዮለት! ወዮለት! ወዮለት!!)) አልባኒ “ሐሰን” ብለውታል፡፡
8. የኳስ ፍቅርህን ለከት አርግለት፡፡ ለኳስ ብለህ የምትጠላ፣ ለኳስ ብለህ የምትወድ፣ በኳስ ምክኒያት ሐራም ላይ የምትወድቅ፣ በኳስ ምክኒያት እምነታዊ ግዴታዎችን የማትፈፅም ከሆንክ አትጠራጠር ኳሱን ጣኦት አድርገህ ይዘኸዋል ማለት ነው፡፡ መልእክተኛው ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም “የዲናር ባሪያ ጠፋ! የዲርሃም ባሪያ ጠፋ! … ሲሰጡት ይወዳል! ካልሰጡት ይጠላል” ይላሉ፡፡ ዛሬ ኳስ ከገንዘብ ባልተናነሰ ምናልባትም በባሰ ሁኔታ ጣኦት ሆኖ በገሃድ እየታየ ነው፡፡ ይሄ ስሜትን አምላክ ማድረግ ካልሆነ ምን ሊሆን ነው! በሚከተለው አንቀፅ ከተገለፁት እንዳትሆን ጠንቀቅ በል!
أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ
((ዝንባሌውን አምላኩ አድርጎ የያዘውን፣ አላህም ከእውቀት ጋር ያጠመመውን፣ በጆሮውና በልቡ ላይም ያተመበትን፣ በዐይኑም ላይ ሺፋን ያደረገበትን ሰው አየህን! ታዲያ ከአላህ በኋላ የሚያቀናው ማነው አትገሰፁምን)) (አልጃሢያህ፡ 23)
9. በኳስ ምክኒያት የራስህንም ሀላፊነት ያለብህን አካላትም ሐቅ እንዳትሸራርፍ፡፡ ሰርክ ኳስ እያሳደድክ በዚያ ሳቢያ ሀላፊነትህን ባግባቡ እየተወጣህ ካልሆነ አደጋ ላይ ነው ያለኸው፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም “ሁላችሁም እረኛ ናችሁ (ሀላፊነት አለባችሁ)፡፡ እያንዳንዳችሁም ስለእረኝነታችሁ (የተሸከማችሁት ሀላፊነት) ተጠያቂ ናችሁ) ይላሉ፡፡ መከታተሉ በጤናም ይሁን በትኛውም መልኩ እራስህንም የሚጎዳ መሆን የለበትም፡፡ አይደለም በቀልድና በዛዛታ ቀርቶ በዒባዳም እራስን መጎዳት አይፈቀድም፡፡ እስኪ ይህን ታሪክ አንዴ እንመልከት፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም መዲና ሲገቡ ሰልማኑልፋሪሲን እና አቡ ደርዳእን ረዲየላሁ ዐንሁማ ወንድማማች አድርገው አቆራኟቸው፡፡ ሰልማን አቡደርዳእን ሊጎበኝ ቤቱ ሲመጣ ሚስቱ ኡሙ ደርዳእ ረዲላሁ ዐንሃ እራሷን ጥላ አያት፡፡ “ምን ሆነሻል?” አላት፡፡ “አይ ወንድምህ አቡደርዳእ ለዱንያ ደንታ የለውም” ስትል እንዲያ የሆነችበትን ምክኒያት ነገረችው፡፡ ወዲያው አቡ ደርዳእ መጣ፡፡ ለሰልማን ምግብ አዘጋጀለትና “ብላ እኔ ፆመኛ ነኝ” አለው፡፡ ሰልማን ግን “አንተ ካልበላህ የምበላ አይደለሁም” አለው፡፡ ከዚያም (ፆሙን አፍርሶ) በላ…፡፡ ሌሊቱ ሲመጣ አቡ ደርዳእ ለሰላት ተነሳ፡፡ “ተኛ” አለው ሰልማን፡፡ ቆይቶም ተነሳ፡፡ “ተኛ” አለው አሁንም፡፡ የሌሊቱ መጨረሻ ሲደርስ ሰልማን እራሱ “ተነስ” አለውና አብረው ሰገዱ፡፡ ከዚያም ሰልማን እንዲህ አለው “ለጌታህ ባንተ ላይ ሐቅ አለ፡፡ ለራስህም ባንተ ላይ ሐቅ አለ፡፡ ለቤተሰብህም ባንተ ላይ ሐቅ አለ፡፡ እያንዳንዱን ባለሐቅ ሐቁን ስጥ!!” አቡ ደርዳእ ከነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ዘንድ ሄደና የሆነውን ነገራቸው፡፡ እሳቸውም “ሰልማን እውነት ተናገረ” አሉ፡፡ (ቡኻሪ የዘገቡት ነው) እንግዲህ አስተውል ሰሐባው በኳስ ሳይሆን በዒባዳ እንኳን እራሱን መጠበቅ እንዳለበት ተነግሮታል፡፡ አንተስ?
10. በኳስ ምክኒያት አጉል ወገንተኝነትና ዘረኝነት ውስጥ አትግባ!! ዘረኝነት የመሀይማን መገለጫ ነው!! ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ((ተዋት! ምክኒያቱም እሷ (ዘረኝነት) ጥንብ ነችና!)) ይላሉ፡፡
11. በኳስ ምክኒያት አጉል ቁጣ ውስጥ አትግባ፡- ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም “ምከረኝ” ያላቸውን ሰው (አትቆጣ!) ብለውታል፡፡ ደጋግሞ ሲጠይቃቸው ደጋግመው ((አትቆጣ!!) ብለውታል፡፡ “እከሌ ቡድን ተሸነፈ” ብሎ አጉል ብስጭት ውስጥ የሚገባን “ቂል” የሚለው ቃል በበቂ ሁኔታ ይገልፀው ይሆን?!! እኔ እንጃ!
12. አንዱን ቡድን ለመደገፍ በሚል ተልካሻ ሰበብ አታጨብጭብ! አትዝፈን! አትጨፍር፡፡ ዘፈን የተፈቀደው ውስን የሆኑ ክስተቶችን ምክኒያት በማድረግ ለሴቶች ብቻ ነው፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም እንዲህ ይላሉ፡ (ሁለት ድምፆች የተረገሙ ናቸው!! የፀጋ ጊዜ መዝሙር እና የፈተና ጊዜ ዋይታ!!) “ወንድ ከዘፈነ ሴት ሆነ” ይላሉ ሸይኹል ኢስላም ኢብኑ ተይሚያ እና ሸይኹል አልባኒ አላህ ይማራቸውና፡፡
13. ኧረ ከአቅል ሁን! ለመሆኑ ኳስ ሲከታተሉ ገደብ የለሽ ስሜት ውስጥ ስለገቡ ብቻ የሚሞቱ ሰዎች እንዳሉ ታውቅ ይሆን? ካላወቅክ በዚህ ላይ የተደረጉ ጥናቶችን አፈላልግ፡፡ “እከሌ ቡድን ተሸነፈ” ብለው እራሳቸውን የሚያጠፉ እንደሚያጋጥሙስ ይሰወርህ ይሆን? ብቻ ከኳስ ጋር በተያያዘ በየትኛውም ምክኒያት ህይወትህን ብታጣ ነገ አላህ ፊት መልስህ ምን እንደሚሆን ከወዲሁ አስብበት!! ጂሃድ ላይ አስደናቂ ጀብዱ ሲፈፅም ውሎ በደረሰበት ቁስለት ስቃዩን መቋቋም አቅቶት እራሱን የገደለውን ሰው ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም “የእሳት ነው!” ማለታቸውን አትዘንጋ፡፡ አንተ ከሱ የተሻለ አሳማኝ ምክኒያት ካለህ ቀጥልበት!! አስተውል! ሞት አማክሮ አይመጣም፡፡
14. በኳስ ምክኒያት አንዱን በመደገፍ ሌላውን በመንቀፍ፣ ሌሎችን ለማናደድ፣ ወይም እንዲሁ በአጉል ብስጭት ፀያፍ ቃላትን አታውጣ! ዘወትር “ሐያእ” አይለይህ፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ምን እንደሚሉ አስተውል!
((الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ, وَالْجَفَاءُ فِي النَّارِ, وَالْحَيَاءُ مِنَ الْإِيمَانِ, وَالْإِيمَانُ فِي الجنة))
((ፀያፍ ቃላት መጠቀም ዋልጌነት ነው! ዋልጌነት ደግሞ ወደ እሳት ነው!! “ሐያእ” ከኢማን ነው፡፡ ኢማን ደግሞ ወደ ጀነት ነው!!)) ሸይኹል አልባኒ “ሰሒሕ” ብለውታል፡፡ (አስ-ሰሒሐህ፡ 495)
15. ኳስ ለመመልከት ብለህ ከአጅነቢ ሴት ጋር ተቀላቅለህ እንዳትቀመጥ፡፡ መቀላቀሉ ሌላው ቀርቶ ሰይጣናዊ ጉትጎታ ከሚቀንስበትም ቦታም አልተፈቀደም፡፡ ለሴቶች ከመስጂድ ይልቅ ቤታቸው እንዲሰግዱ መመረጡን ለመስገድ ከወጡም ሽቶ ሳይቀቡ፣ ሳይዋዋቡ መሆኑን አስተውል፡፡ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም “ከወንዶች የሰላት ሰፎች በላጩ የመጀመሪያው ነው፣ የከፋው ደግሞ የመጨረሻው (ለሴቶቹ የሚቀርበው) ነው፡፡ ከሴቶቹ የሰላት ሰፎች ደግሞ በላጩ የመጨረሻው (ከወንዶች የራቀው) ነው፡፡ የከፋው ደግሞ የመጀመሪያው (ለወንዶቹ የቀረበው) ነው” ማለታቸውን አስተውል፡፡ ሌላው ቀርቶ ነብዩ ሰለላሁ ዐለይሂ ወሰለም ወንዶችና ሴቶች ከመስጂድ ውጭ ከሰላት ሲመለሱ ቢቀላቀሉ ሴቶቹን “ወደ ኋላ ሁኑ” ብለው ዳር ይዘው እንዲሄዱ ነው የነገሯቸው፡፡
16. ኳስ ለማየት ብለህ አስካሪ መጠጥ ከሚሸጥበት ወይም ከሚጠጣበት “ባር” እና “ካፍቴሪያ” ውስጥ ወይም ሌሎች ወንጀሎች ከሚፈፀሙባቸው አካባቢዎች ድርሽ እንዳትል፡፡ አላህን ፍራ! እምነትህንም እራስህን አክብር፡፡
ኢን ሻአላህ ከቻልኩ በዚህ ጉዳይ የኡለማዎችን ብይን አሰባስቤ ለመመለስ እሞክራለሁ፡፡

 Ibnu Munewer